भारत सरकारची प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना (PMFBY) ही शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे शेतीमध्ये होणाऱ्या नैसर्गिक आपत्ती, दुष्काळ, अतिवृष्टी, कीडरोग अशा कारणांनी झालेल्या नुकसानीची भरपाई शेतकऱ्यांना देणे. यंदा खरीप 2025 साठी सरकारने पीक विमा नोंदणीची प्रक्रिया सुरू केली आहे आणि या वेळी शेतकरी CSC सेंटर द्वारे स्वतःचा विमा फॉर्म सहज भरू शकतात.
आज आपण पाहूया की CSC (कॉमन सर्व्हिस सेंटर) मधून शेतकरी किंवा CSC ऑपरेटर पीक विमा फॉर्म कशा पद्धतीने भरू शकतात, कोणते टप्पे आहेत, कोणती कागदपत्रे लागतात आणि भरल्यानंतर पेमेंट आणि प्रिंट कशी घ्यायची.
पाऊल 1: PMFBY वेबसाइटवर जा
सर्वप्रथम ब्राउझरमध्ये pmfby.gov.in ही अधिकृत वेबसाइट उघडा.
या वेबसाइटवर सर्व राज्यांसाठी अद्ययावत माहिती उपलब्ध असते.
👉 इथे तुम्हाला Insurance Premium Calculator हा पर्याय दिसेल. यावर क्लिक करा.
- Season/Year: “Kharif 2025” निवडा.
- Scheme: प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना.
- State: महाराष्ट्र निवडा.
- District आणि Crop: तुमचा जिल्हा आणि पीक निवडा.
- Area (hectare/are): शेतकऱ्याने किती क्षेत्रात पीक घेतले आहे ते भरा.
यानंतर Calculate बटनावर क्लिक करा.
कॅल्क्युलेटर लगेच दाखवेल –
- कोणती विमा कंपनी त्या जिल्ह्यातील पिकासाठी जबाबदार आहे.
- शेतकऱ्याला किती प्रीमियम भरावा लागेल (Premium Paid by Farmer).
- आणि नुकसान भरपाई (Sum Insured) कितीपर्यंत मिळू शकते.
ही माहिती शेतकऱ्याला समजावून सांगा.
पाऊल 2: CSC लॉगिन करा
मुख्य पेजवर परत या आणि वरच्या मेनूमध्ये “Enrollment Partners” वर क्लिक करा.
खालील यादीतून CSC निवडा.
यानंतर —
- तुमचा CSC ID आणि Password टाका.
- Captcha भरून Sign In करा.
लॉगिन झाल्यावर इंटरफेस उघडेल.
इथे सर्वात आधी —
- State: Maharashtra
- Season: Kharif 2025
- Scheme: प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना
हे निवडून Submit करा.
3: Application Form भरणे सुरू करा
New Application बटणावर क्लिक करा.
Step 1️ – बँक माहिती (Bank Details)
- शेतकऱ्याचा IFSC Code टाका आणि Verify करा.
- बँकेचं नाव, शाखा इत्यादी माहिती आपोआप येईल.
- Account Number आणि Confirm Account Number भरा.
- “Check Bank Details and Continue” वर क्लिक करा.
Step 2️ – शेतकऱ्याची माहिती (Farmer Details)
- Name as per Passbook — पासबुकवर जसं नाव आहे तसं टाका.
- Aadhaar Number टाका आणि Verify करा.
- Farmer ID (आधारशी लिंक असतो) आपोआप येईल.
- Mobile Number – आधार व फार्मर आयडीला जोडलेला मोबाईल टाका.
- मोबाईलवर आलेला OTP Verify करा.
- पुढे Age, Gender, Caste Category (General/OBC/SC/ST) भरा.
- Farmer Category –
- Owner: सातबारावर नाव असलेला शेतकरी.
- Tenant: भाड्याने जमीन घेतलेला.
- Share Cropper: शेअरवर शेती करणारा.
- Address – आधार कार्डनुसार संपूर्ण पत्ता टाका.
- Nominee Details – नॉमिनीचं नाव, वय आणि पत्ता भरा.
“Save and Continue” करा.
4: Crop Details भरा
ही सर्वात महत्त्वाची स्टेप आहे.
- District, Taluka, Revenue Circle, Gram Panchayat, Village निवडा.
- सातबारा नुसार माहिती भरावी.
मिक्स क्रॉपिंग (Mixed Cropping)
जर एका क्षेत्रात दोन किंवा अधिक पिकं घेतली असतील तर “Mixed Cropping” निवडा.
- पिकं किती आहेत ते टाका (2, 3 इ.).
- Sowing Date – पेरणीची तारीख निवडा.
- Define Ratio – पिकांचं प्रमाण (रेशो) ठरवा.
नियमित क्रॉप माहिती
- Crop Name: उदा. भुईमूग, कांदा, तूर इ.
- Sowing Date: पेरणीची तारीख.
- Ownership Type: Owner / Tenant / Share Cropper.
- Survey Number: गट क्रमांक.
- Khata Number: आठ क्रमांक.
- Verify वर क्लिक करा – जमीन तपशील आपोआप येईल.
- Insured Area (Hectare) योग्य ते टाका.
यानंतर “Add Crop Survey Number for Insurance” वर क्लिक करा.
शेतकऱ्याचं पीक यादीत दिसेल.
अशाच प्रकारे दुसरं किंवा तिसरं पीकही जोडता येईल.
5: आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा
अर्ज पूर्ण केल्यानंतर Application Document विभाग उघडा.
खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- Passbook (50KB) – बँकेचं पासबुक स्कॅन करा आणि अपलोड करा.
- Land Record (7/12 आणि 8A) – डिजिटल सातबारा व आठाचा ताज्या महिन्याचा उतारा अपलोड करा.
- Sowing Certificate (पीक पेरा / Self Declaration) –
- हा फॉर्म प्रिंट करा,
- पेरणीची माहिती (क्षेत्र, तारीख, पीक) पेनाने भरा,
- शेतकऱ्याची सही करा,
- PDF करून अपलोड करा.
- सामायिक क्षेत्र असल्यास – सामायिक सहमतीपत्र
- ज्या जमिनीत एकापेक्षा जास्त नावे आहेत त्यांचे सह्या घ्या आणि फॉर्म अपलोड करा.
- Tenant Certificate (भाडेकरार) – जर भाड्याने जमीन घेतली असेल तर हा करार अपलोड करा.
सर्व कागदपत्रे अपलोड झाल्यानंतर “Preview” वर क्लिक करा आणि माहिती नीट तपासा.
6: फॉर्म सबमिट आणि पेमेंट
सर्व माहिती तपासून Submit करा.
सबमिट केल्यावर तुमचा Policy ID जनरेट होईल.
यानंतर “Make Payment” वर क्लिक करा.
- CSC ID वॉलेट पिन टाका.
- आवश्यक प्रीमियमची रक्कम भरा.
पेमेंट झाल्यानंतर Print बटणावर क्लिक करून पॉलिसीची प्रिंट घ्या आणि शेतकऱ्याला द्या.
7: अर्जाची स्थिती तपासा
लॉगिन केल्यानंतर डॅशबोर्डवर पुढील पर्याय दिसतील:
- Paid Application: यामध्ये यशस्वी भरलेले आणि पेमेंट पूर्ण झालेले फॉर्म दिसतात.
- Unpaid Application: 12 तासात पेमेंट न केल्यास फॉर्म आपोआप डिलीट होतात — त्यामुळे वेळेत पेमेंट करणे आवश्यक!
- Rejected Application: काही चुका असतील तर फॉर्म रिजेक्ट होतो.
- Approved Application: काही दिवसांत अर्ज मंजूर स्थितीत जाईल.
महत्त्वाच्या सूचना
- फॉर्म भरताना शेतकऱ्याचा मोबाईल नंबर, आधार व बँक खाते योग्य आहे याची खात्री करा.
- कागदपत्रे नवीन (लेटेस्ट महिना) असावीत.
- फॉर्म सबमिट झाल्यावर Policy ID आणि Print Copy शेतकऱ्याला द्यावी.
- पिकाचे नुकसान झाल्यास शेतकऱ्याने PMFBY APP किंवा CSC मधून क्लेम करणे विसरू नये.
निष्कर्ष
पीक विमा योजना म्हणजे शेतकऱ्यांसाठी आर्थिक संरक्षणाची एक ढाल आहे. निसर्गाच्या अनिश्चिततेसमोर शेतकऱ्यांना या योजनेतून मोठा आधार मिळतो. 2025 साठी सरकारने ही प्रक्रिया अधिक सुलभ केली आहे, ज्यामुळे आता CSC केंद्रातून घरबसल्या अर्ज करता येतो.
